Gminy w Małopolsce nie korzystają z inicjatywy lokalnej

Fundacja im. Stefana Batorego zapytała 240 gmin w Polsce (15 gmin w każdym województwie), czy i jak wpierają inicjatywy mieszkańców. W województwie małopolskim odpowiedziało 6 gmin. Wszystkie z nich deklarują, że pomagają mieszkańcom realizować ich pomysły, ale tylko jedna (gmina Bukowina, powiat olkuski) przyjęła obowiązkową od 2010 roku uchwałę określającą tryb i szczegółowe kryteria oceny wniosków o realizację zadania publicznego w ramach inicjatywy lokalnej.

Inicjatywa lokalna to zapisany w ustawie o wolontariacie i działalności pożytku publicznego sposób wspólnego realizowania działań przez mieszkańców i władze samorządowe. Inicjatywa angażuje obie strony, na przykład: ● urząd kupuje sadzonki drzew, a mieszkańcy je sadzą ● mieszkańcy przygotowują program i przekąski, a miasto rozstawia namioty, by urządzić piknik ● mieszkańcy poświęcają wolny czas na budowę placu zabaw, a urząd zapewnia wsparcie finansowe.

By doszło do współpracy w ramach tzw. inicjatywy lokalnej między władzami a mieszkańcami musi zostać zawarta umowa regulująca zobowiązania każdej ze stron. Wcześniej radni muszą podjąć uchwałę określająca warunki realizacji inicjatyw na swoim terenie. Od 2010 mają taki obowiązek.

Zapisy Ustawy o działalności Pożytku Publicznego i Wolontariacie bardzo zmieniły pozycje mieszkańców władz samorządowych we wspólnych przedsięwzięciach. Do 2010 roku władza wspierała mieszkańców w ich działaniach przyznając środki na propozycje składane przez mieszkańców: pikniki, wycieczki, imprezy integracyjne. Mieszkańcy przychodzili do urzędu i prosili władze o wsparcie ich w działaniach – występowali w roli petentów.

Korzystając z inicjatywy lokalnej mieszkańcy wnioskują do władz o wspólną realizację zadania publicznego. Nie są już petentami, a partnerami lub współrealizatorami zadań publicznych. Różnica ta jest widoczna również w formie zwracania się do urzędu- nie jest to prośba a wniosek.

Być może właśnie dlatego władze samorządowe niechętnie wykorzystują taką formę współpracy z mieszkańcami. Dotychczasowa dowolność w przyznawaniu środków, zmienia się w konieczność formalnego podjęcia lub nie podjęcia współpracy (w przypadku nie podjęcia współpracy wymagane jest uzasadnienie w odniesieniu do kryteriów zapisanych w uchwale gminy).

Jakie korzyści przynosi inicjatywa lokalna? Najlepiej pokazać to przykładzie gminy Lubochnia w województwie łódzkim. W roku 2013 Grupa Inicjatywna Mieszkańców Dębniaka i Tarnowskiej Woli złożyła 2 wnioski w ramach Inicjatywy lokalnej. Członkowie grupy wspólnie z mieszkańcami wybudowali boisko do siatkówki plażowej (wartość projektu 6 040 zł udział gminy Lubochnia 3 100 zł; wkład mieszkańców 2 940 zł) oraz kupili i ułożyli kostkę brukową przy Świetlicy Środowiskowej (wartość projektu 10 351 zł, udział gminy 1 201 zł; wkład mieszkańców 9 150 zł).  W 2014 również w ramach inicjatywy lokalnej zostały złożone 2 wnioski: na przygotowanie boiska do piłki nożnej (wartość projektu 6 253 zł, udział gminy 2783 zł; wkład mieszkańców 3 470 zł) oraz na doposażenie Świetlicy Środowiskowej (wartość projektu 6 019 zł; udział gminy 4 669 zł; wkład mieszkańców 1 350 zł)

Inicjatywa Lokalna przynosi korzyści i władzom i mieszkańcom. Władze, dzięki zaangażowaniu mieszkańców, oszczędniej realizują zadania publiczne, mieszkańcy zyskują wpływ na rozwój swojej gminy.