Wesele, jakiego dawno nie było.. – dokumentacja tradycyjnego obrzędu
Mieszkańcy Borzęcina i okolic byli świadkami i uczestnikami niecodziennego wydarzenia. Bryczki i wozy zaprzężone w konie przemieszczające się po centrum miejscowości, tradycyjne przyśpiewki i skoczne tańce, państwo młodzi i drużbowie w pięknych, ludowych strojach – właśnie tak wyglądała inscenizacja tradycyjnego wesela krakowskiego podczas spotkania promującego projekt pn.: „Wydanie publikacji „Wesele w Borzęcinie – dokumentacja tradycyjnego obrzędu” oraz organizacja imprezy kulturalnej”. Organizatorem wydarzenia był Gminny Ośrodek Kultury w Borzęcinie. – Zainteresowanie ze strony mieszkańców przerosło nasze oczekiwania. Takiej liczby uczestników dawno tu nie było. Na zaproszenie odpowiedziało prawie 300 osób, szczelnie, po brzegi, wypełniając salę w Domu Ludowym – mówi Piotr Kania, dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury w Borzęcinie.
Specjalnie na ten dzień sala imprez Domu Ludowego przemieniła się w wiejską chałupę wyposażoną w stare sprzęty i naczynia, pięknie ustrojoną i pełną gości czekających na przybycie weselników. A ci przyjechali po wcześniejszej, kilkudziesięciominutowej paradzie na bryczkach zaprzężonych w konie ulicami Borzęcina. Kiedy w końcu zajechali przed Dom Ludowy przywitał ich tłum gości weselnych. – Jedziewa, jedziewa, już my przyjechali, bedziewa se teroz do rana hulali… – tą przyśpiewką dali znać, że wesele czas zacząć. Kilkunastu weselników, w których role wcielili się członkowie działającego przy GOK Zespołu Pieśni i Tańca „Borzęcanie” oraz zaprzyjaźnione osoby, przez ponad pół godziny przypominało, jak to za dawnych lat bawiono się na wiejskich weselach. Były więc tradycyjne polskie tańce – polki, krakowiaki, chodzone i inne, był i dawny poczęstunek – kołacze z serem, chleb z bryndzą lub ze smalcem, kawa zbożowa, oranżada i piwo, choć tu podano bezalkoholowe.
– Na szczęście wciąż wiele jest osób, które pamiętają wiejskie wesela, jakie odbywały się przed laty. Korzystaliśmy z ich doświadczenia w wielu kwestiach, jak chociażby w ustalaniu, czym poczęstujemy naszych gości. Kwestie te również dyskutowaliśmy wspólnie z osobami przygotowującymi scenografię i oprawę wesela, czyli Beatą Staśko, Joanną Bodzioch, Marią Pyrek i Krystyną Kułak. Wiele osób obecnych na spotkaniu pamiętało obrzęd weselny przygotowany i wystawiony przez Józefa Bratkę i grupę osób z funkcjonującego wówczas zespołu „Borzęcanka” – opowiada Piotr Kania.
Jedną z „bohaterek” tego dnia była publikacja pt.: „Wesele w Borzęcinie – dokumentacja tradycyjnego obrzędu”, która jest pierwszą pracą dokumentującą wesele krakowskie z obszaru etnograficznego Krakowiaków Wschodnich, ze szczególnym uwzględnieniem Borzęcina i okolic. Wszystkie zawarte w niej materiały zostały zweryfikowane przez Aleksandrę Szurmiak-Bogucką – jedną z najwybitniejszych etnomuzykologów polskich, specjalizującą się w folklorze muzycznym południowej Polski. Książka ta, dokumentująca dawne wesele borzęckie, powstała na podstawie materiałów, jakie przez lata gromadzili zasłużeni dla miejscowej kultury: Anastazja Staśko – ludowa poetka oraz Józef Bratko – działacz ludowy i kronikarz dziejów Borzęcina. Całość została wzbogacona o materiały, jakie udało się zebrać Krzysztofowi Przepiórce dzięki wywiadom przeprowadzanym z mieszkańcami gminy i okolic, którzy pamiętali przekazywane często z pokolenia na pokolenie weselne przyśpiewki lub obrzędy towarzyszące weselu.
– Dodatkowo książkę uzupełniono o zapis nutowy zebranych utworów, tak aby możliwe było ich odtworzenie w przyszłości, chociażby podczas kolejnych prezentacji dawnego obrzędu weselnego – opowiada Krzysztof Przepiórka.
Po prezentacji obrzędu przyszła pora na okolicznościowe przemówienia. Jako pierwszy głos zabrał autor projektu, dyrektor GOK, Piotr Kania. – Nasza ziemia, cała Małopolska może poszczycić się niezwykle bogatą tradycją, a przepiękne obrzędy zachwycają niezmiennie od stuleci. Zwyczaje te, głęboko zakorzenione wśród lokalnej społeczności, są ważnym elementem jej historii oraz szeroko pojętej kultury ludowej. Nie można pozwolić, by zmieniająca się rzeczywistość wymazywała ze świadomości kolejne ważne fragmenty tej obyczajowości. Stad pomysł na wydanie książki, która jest dopełnieniem publikacji „Pieśni ludu krakowskiego – Borzęcin i okolice”, jaka miała miejsce 2 lata temu.
„Wesele w Borzęcinie – dokumentacja tradycyjnego obrzędu” to książka, która nie tylko wiernie odtwarza obrzęd krakowskiego wesela i towarzyszących mu zwyczajów, ale także przypomina teksty i zapisy nutowe pieśni oraz okolicznościowych przyśpiewek. Dwa pierwsze rozdziały książki oparte są w głównej mierze na zapiskach Józefa Bratki – działacza ludowego i kronikarza dziejów Borzęcina, inicjatora wielu przedsięwzięć inwestycyjnych i kulturalnych, autora m.in. Dziejów Borzęcina 1364-1972 oraz oparta jest na zapiskach Anastazji Staśko – poetki, dramatopisarki, wszechstronnie uzdolnionej artystki ludowej, autorki m.in. wierszowanej Ewangelii „Bóg – Człowiek na ziemskim padole”. W trzeciej części książki znajdują się teksty pieśni i przyśpiewek weselnych, kompletowanych podczas wywiadów środowiskowych wśród starszych mieszkańców, a przeprowadzonych przez Krzysztofa Przepiórkę – instruktora Zespołu Pieśni i Tańca „Borzęcanie”. Całości dopełnia transkrypcja oraz fotografie archiwalne: pozowane zdjęcia ślubne, zdjęcia orszaków weselnych czy archiwalne fotografie Borzęcina (m.in. z końca XIX wieku).
– Każdy z rozdziałów został zweryfikowany pod względem merytorycznym przez Aleksandrę Szurmiak-Bogucką – jednego z najwybitniejszych polskich etnomuzykologów, specjalizującą się w folklorze muzycznym południowej Polski, co z pewnością nadało książce charakter naukowy – mówił do zebranych na sali gości weselnych, Piotr Kania.
Dyrektor podziękował także wszystkim osobom zaangażowanym w powstanie publikacji i realizację projektu w szczególności rodzinom Józefa Bratki (w tym głównie córce Emilii Sysło i wnuczce Renacie Sobota), rodzinie Anastazji Staśko (materiały udostępniła nieodpłatnie Beata Staśko) oraz mieszkańcom gminy Borzęcin, którzy zechcieli podzielić się swoją wiedzą i zachowanymi dokumentami. Dziękował również Krzysztofowi Przepiórce, współautorowi realizowanego przez Gminny Ośrodek Kultury projektu, który oprócz zbierania materiałów i ich konsultowania, znacznie wspomógł GOK także w wydaniu książki, a także był odpowiedzialny za przygotowanie obrzędu wesela. Wyraził również swoją wdzięczność Aleksandrze Szurmiak-Boguckiej za pracę redakcyjną przy wydaniu książki.
W wygłoszonym słowie przypomniał, że projekt był możliwy dzięki dofinansowaniu z funduszy europejskich PROW na lata 2007-2013. – Wniosek został złożony w ramach „Małych projektów” do Stowarzyszenia „Kwartet na Przedgórzu”, a budżet przedsięwzięcia uzupełniły środki wyasygnowane z budżetu gminy przez wójta Janusza Kwaśniaka i Radę Gminy Borzęcin. Za to udzielone wsparcie samorządu bardzo dziękuję – mówił.
Podziękował także osobom, mającym udział w powstaniu publikacji: Dorocie Bieniek-Przepiórka za nieodpłatną korektę tekstu, Dorocie Wolsza-Sroka za wykonane rysunki oraz osobom, które nieodpłatnie przekazały zdjęcia do publikacji: Lucjanowi Kołodziejskiemu, Renacie Sobota, Beacie Staśko, Melanii Rogóż, Stanisławowi Pudełko, Zygmuntowi Przepiórka, Irenie Kozioł, Marii Cierniak, Annie Gofron i Wandzie Radeckiej.
Szczególnie wyrazy wdzięczności skierował do osób tworzących Zespół Pieśni i Tańca „Borzęcanie” którzy przygotowali i zaprezentowali obrzęd wesela. – W Waszym gronie pojawiło się kilka nowych osób: Maria Ducinowska, Barbara Mucek, Janusz Siudut i Krzysztof Przepiórka, które również – tak jak członkowie Zespołu – społecznie, przez kilka tygodni poświęcali swój prywatny czas i pracowali nad dzisiejszym przedstawieniem. Oprócz publikacji, które GOK w Borzęcinie wydaje, to właśnie Wy – tworzący Zespół Pieśni i Tańca „Borzęcanie” – jesteście tą najlepszą gwarancją przedłużania i utrwalania funkcjonujących kiedyś zwyczajów, obrzędów ludowych i ludowego tańca, poprzez Waszą wieloletnią przynależność do Zespołu i pracę na rzecz jego rozwoju. Nad weselem i przygotowaniem opracowania muzycznego pracowali także panowie z kapeli działającej przy naszym Zespole, którym przy tej okazji chcę także podziękować – podsumowywał dyrektor Kania.
Swoim podopiecznym z ZPiT „Borzęcanie” gratulował także występu Krzysztof Przepiórka przypominając, że przygotowanie obrzędu wymagało zaangażowania kilkunastu osób, które przez kilka tygodni wytrwale ćwiczyły tańce, przyśpiewki ludowe oraz wcześniej zaaranżowane sceny.
Z kolei o tradycyjnym obrzędzie weselnym sprzed lat opowiadała wspomniana już Aleksandra Szurmiak-Bogucka. Zgromadzeni goście mieli też wiele dodatkowych pytań. Do takiej interakcji zachęcał też prowadzący całe spotkanie Stanisław Gurgul, który znakomicie wpasował się w klimat dawnego wesela opowiadając, „jak to dawniej bywało” oraz aranżując typowe weselne przyśpiewki. Nie musiał też specjalnie zachęcać publiczności do wspólnych tańców. Gdy tylko kapela zaintonowała dźwięki najpopularniejszych weselnych melodii, kilkanaście par ruszyło na parkiet. I zanosiło się, że ta zabawa trwać będzie do białego rana… Wiele osób uczestniczących w weselu ze łzą w oku wspominało dawne lata i obrzęd weselny „Borzęcin – wieś i jej pieśń”, który 45 lat temu na tej samej scenie był prezentowany przez zespół „Borzęcanka”. Historia zatoczyła krąg, czego wymownym przykładem była rola starosty weselnego, jaką zagrał Janusz Siudut – syn starosty weselnego w przedstawieniu sprzed prawie pół wieku..
(mp,pk)
Projekt pn.: >>Wydanie publikacji „Wesele w Borzęcinie – dokumentacja tradycyjnego obrzędu” oraz organizacja imprezy kulturalnej<<, którego inicjatorem jest Gminny Ośrodek Kultury w Borzęcinie realizowany jest ze środków europejskich PROW na lata 2007 – 2013 w ramach Małych Projektów składanych za pośrednictwem Stowarzyszenia „Kwartet na Przedgórzu” z siedzibą w Warysiu.
